Ochrona praw własności intelektualnej i przemysłowej na rynkach azjatyckich

Łukasz Sarek

Kluczowe wnioski

Zabezpieczenie praw własności intelektualnej i przemysłowej (IPR) to jeden z istotnych elementów wpływających na ryzyko eksportu do Azji. Skuteczność ich ochrony jest uzależniona nie tylko od działań jakie podejmuje eksporter, ale od tego w jakim zakresie i jak skutecznie tej ochrony udzielają wymiar sprawiedliwości i administracja państwowa.

Przed podjęciem decyzji o wyborze rynku w Azji i rozpoczęciem eksportu warto przeanalizować, jak ukształtowane jest otoczenie prawne i jak wpływa ono w praktyce na poziom ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej.

Japonia, Singapur i Korea Południowa mają rozwinięte i dobrze funkcjonujące systemy ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej. Pod tym względem są to państwa o niskim ryzyku dla eksporterów.

Stosunkowo niskim ryzykiem obarczony jest eksport na Tajwan, który oferuje poziom ochrony zbliżony do polskiego. Wyższe ryzyko występuje przy eksporcie do Chin, szczególnie w obszarze ochrony komercjalizacji i obrotu IP, ochrony wzorów użytkowych, egzekucji prawa i ogólnej skuteczności systemu.

Ze względu na słaby poziom ochrony IP eksport do Filipin, Wietnamu, Indii, Tajlandii i Indonezji jest obarczony wyższym ryzykiem. Wymaga to wprowadzenia do strategii eksportowej odpowiednich środków mitygujących niekorzystny pod tym względem wpływ otoczenia prawnego.

Ocena ryzyka naruszenia praw własności intelektualnej i przemysłowej
w Azji

Wprowadzenie produktów i usług na azjatyckie rynki powinno być poprzedzone szeregiem działań wynikających z dostosowanej do danego rynku strategii opartej na rzetelnej analizie sytuacji rynkowej. Zabezpieczenie praw własności intelektualnej i przemysłowej to jeden z elementów, który powinien być zrealizowany jako jeden z pierwszych, jeszcze przed rozpoczęciem działań marketingowych. Rejestracja znaków towarowych, patentów, wzorów przemysłowych i zabezpieczenie tajemnicy handlowej to istotne elementy przygotowania wejścia na azjatycki rynek od strony prawnej.

Skuteczność zabezpieczenia praw eksportera uzależniona jest nie tylko od działań jakie podejmuje, ale również od tego w jakim zakresie i jak skutecznie wymiar sprawiedliwości i administracja państwowa chronią prawa własności intelektualnej i przemysłowej, należące do zagranicznego przedsiębiorstwa. Wprowadzenie produktów lub usług na rynki z bardzo słabą, czy wręcz iluzoryczną ochroną zwiększa istotnie ryzyko eksportera. Rynki dobrze uregulowane, nie dyskryminujące zagranicznych przedsiębiorstw, ze skutecznie działającym wymiarem sprawiedliwości i administracją państwową są bardziej atrakcyjne. Niższe ryzyko oznacza niższe potencjalne straty wynikające z naruszenia praw eksportera oraz niższe koszty transakcyjne, wynikające z konieczności ich zabezpieczenia. Przed podjęciem decyzji o wyborze rynku w Azji i rozpoczęciem eksportu warto przeanalizować jak ukształtowane jest otoczenie prawne i jak wpływa ono w praktyce na poziom ochrony praw polskiego eksportera.

Pozycja rynków azjatyckich w rankingu ochrony IP

W opracowanym przez US Chamber of Commerce i Global Innovation Policy Center rankingu „2022 International IP Index” trzy azjatyckie państwa, Japonia, Singapur i Korea Południowa, zostały bardzo dobrze ocenione pod względem poziomu ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej. Dobrze w rankingu wypadł również Tajwan, który uzyskał wynik dość zbliżony do Polski. Nieco powyżej średniej znalazły się Chiny. Pozostałe uwzględnione w rankingu azjatyckie państwa jak Filipiny, Wietnam, Indie, Tajlandia, Indonezja uzyskały dużo słabszą ocenę, wyraźnie poniżej średniej i mediany.

Ocena poziomu ochrony IP dokonana w rankingu jest oparta na 50 wskaźnikach. Każdemu z nich przypisano maksymalną wartość równą jeden. Wskaźniki pogrupowano w dziewięć obszarów obejmujących m.in. takie segmenty, jak ochrona patentowa, znaków towarów, wzorów użytkowych, skuteczność funkcjonowania systemu i stosowania przepisów. Pogrupowanie, jak również przypisanie danego wskaźnika do obszaru zostało dokonane dla większej przejrzystości opracowania. Pogrupowanie nie ma wpływu na równą wagę każdego ze wskaźników dla oceny. Przypisanie poszczególnym gospodarkom azjatyckim syntetycznej wartości dla ogólnego poziomu ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej oraz ich uszeregowanie w rankingu pozwala na szybką orientację, jak wygląda ogólna sytuacja w danym państwie na tle regionu i globalnie. Prezentacja sytuacji w każdym z państw, oparta na podanych wartościach wszystkich wskaźników, jest przydatna dla oceny, w których obszarach regulacje prawne w danym państwie dają eksporterowi większą ochronę, a w których mniejszą.

Ochrona praw własności intelektualnej i przemysłowej w Singapurze, Tajwanie, Chinach i Indonezji

Pod względem ogólnej oceny ochrony IP Singapur jest, podobnie jak Japonia i Korea, zdecydowanym liderem wśród państw azjatyckich. W każdym z obszarów, z wyjątkiem ochrony tajemnicy handlowej, wyprzedza również w rankingu pozostałe rynki, w których analizach się specjalizujemy. Eksport na ten rynek jest obarczony niskim ryzykiem naruszenia praw IP eksportera i w związku z tym niewielkie jest ryzyko poniesienia straty wynikających z tytułu tego typu naruszeń.

Tajwański system ochrony praw własności intelektualnej jest dobrze rozwinięty. Istotna z punktu widzenia eksportera ochrona patentów jest na bardzo wysokim poziomie. Nieco tylko słabsza jest ochrona wzorów użytkowych, głównie, ze względu na 15 letni okres ochrony, krótszy niż np. Japonii. Z punktu widzenia polskiego eksportera jest to jednak okres w zdecydowanej większości przypadków wystarczający. W obszarze ochrony znaków towarowych należy zwrócić uwagę na nieco mniej restrykcyjne podejście do zwalczania obrotu podróbkami. Przy bardzo wysokiej ogólnej efektywności działania systemu, słabszą stroną jest egzekucja przepisów z przeciętnym poziomem skuteczności w zwalczaniu handlu podróbkami, wykrywania naruszeń przez władze celne i skuteczności środków zaradczych na gruncie prawa cywilnego. W bardzo ograniczonym zakresie piractwo jest przedmiotem represji na gruncie prawa karnego.

Tajwański system ochrony praw własności intelektualnej jest dobrze rozwinięty. Istotna z punktu widzenia eksportera ochrona patentów jest na bardzo wysokim poziomie. Nieco tylko słabsza jest ochrona wzorów użytkowych, głównie, ze względu na 15 letni okres ochrony, krótszy niż np. Japonii. Z punktu widzenia polskiego eksportera jest to jednak okres w zdecydowanej większości przypadków wystarczający. W obszarze ochrony znaków towarowych należy zwrócić uwagę na nieco mniej restrykcyjne podejście do zwalczania obrotu podróbkami. Przy bardzo wysokiej ogólnej efektywności działania systemu, słabszą stroną jest egzekucja przepisów z przeciętnym poziomem skuteczności w zwalczaniu handlu podróbkami, wykrywania naruszeń przez władze celne i skuteczności środków zaradczych na gruncie prawa cywilnego. W bardzo ograniczonym zakresie piractwo jest przedmiotem represji na gruncie prawa karnego.

Wyraźnie słabiej do Tajwanu, nawet biorąc pod uwagę, że ocena rankingu skupiona jest na stronie formalno-prawnej, wypadają Chiny. Pod względem ochrony komercjalizacji i obrotu IP, ochrony wzorów użytkowych, egzekucji prawa i skuteczności całego systemu ochrony eksport na chiński rynek jest obarczony wyższym ryzykiem niż eksport na rynek tajwański. Na tle innych państw uwzględnionych w rankingu Chiny mają średnio rozwinięty system ochrony praw własności intelektualnej i przemysłowej. Pozytywnym sygnałem jest natomiast kolejny rok poprawy sytuacji, co dobrze rokuje na przyszłość. Zdecydowanie największym ryzykiem i to w niemal każdym z obszarów obarczony jest eksport do Indonezji. Odnotowano co prawda w ostatnim roku poprawę sytuacji, jednak jest to zmiana niewielka i Indonezja wciąż jest na priorytetowej liście obserwacyjnej prowadzonej przez biuro Przedstawiciela Stanów Zjednoczonych do spraw Handlu. Władze indonezyjskie dokładają jednak starań zmierzających do poprawy ochrony IP zagranicznych firm, szczególnie w obszarze zwalczania podróbek.

Dane zawarte w opracowaniu zawierającym ranking są przydatne dla porównania sytuacji na różnych rynkach azjatyckich. Należy jednak do nich, podobnie jak do innych tego typu rankingów i raportów, podchodzić z ostrożnością. Nie powinno się traktować go jednak jako wyłącznego, czy podstawowego źródła dla oceny sytuacji na rynku i budowania strategii. Większość wskaźników wykorzystanych w opracowaniu służy ocenie uregulowania danego obszaru od strony formalno-prawnej. Wskaźniki służące ocenie sprawności oraz skuteczności systemu ochrony mają dużo mniejszy udział. Konstrukcja części z nich sprawia też, że niekoniecznie dają one pełny obraz segmentu którego ocenie służą.

Dla eksportera poziom ochrony własności intelektualnej i przemysłowej jest ważnym, a w niektórych branżach jednym z najbardziej istotnych elementów otoczenia prawnego rynku zagranicznego, który wpływa na jego atrakcyjność. Dlatego też oceniając ten obszar przeprowadzamy kompleksową analizę z wykorzystaniem wielu wskaźników oraz materiałów pochodzących z różnych źródeł, w tym opublikowanych w językach lokalnych i udostępnionych przez lokalne organizacje. Oceniając poziom ryzyka i stopień zapewnianej polskim eksporterom ochrony bierzemy pod uwagę zarówno uregulowania prawne jak również to, jak ta ochrona jest skuteczna w praktyce, czy polscy eksporterzy mogą liczyć na bezstronność administracji i jak czasochłonne może być dochodzenie praw.

Chcesz się dowiedzieć więcej o możliwościach eksportu na rynki azjatyckie? Wypełnij formularz i skontaktuj się z nami.

Chcesz się dowiedzieć więcej o naszej pracy dla eksporterów? Zapoznaj się z naszą ofertą i dowiedz się więcej o tym jak pracujemy.